Kada je završena, Njujork tajms je pisao da je ”monstruozana”, a Njujork tribjun ju je podrugljivo nazvao ”Parčetom pite”.

Jedna od najpoznatijih zagrada na Menhetnu nalazi se na Petoj aveniji na broju 175, a Njujorčani je zovu – Fletajron (Flatiron) ili pegla. U stvari, tako su nazvali neobičnu trouglastu parcelu na kojoj je izgrađena, između Pete avenije, Brodveja i 22. i 23. ulice, koja je široka samo dva metra na mestu gdje se spajaju dvije najduže strane. Ona ima 22 sprata i visoka je 86,9 metara.

Foto: Shutterstock

Iako se zvanično zvao Fulerov neboder, prema riječima naručioca Džordža Fulera, vlasnika građevinske firme iz Čikaga, najveće američke građevinske kompanije u to vrijeme, što je umnogome doprinijelo stvaranju prepoznatljive vizije Menhetna. Fulerova kompanija je izgradila, između ostalih, zgradu New Your Times-a, hotel Plaza i hotel Savoy Plaza, kultne zgrade Velike jabuke.

Zgradu Fletajron je projektovao Daniel H. Burnham, poznati arhitekta i suosnivač čuvene čikaške škole arhitekture. Reprezentativni je primjer kratkotrajnog pokreta, početka Beaux-Arts pokreta s kraja 19. vijeka, poznatog po svojim simetričnim strukturama i oživljavanju klasicizma, ali i vidljivom uticaju italijanske i francuske renesanse. Gornji dio zgrade je očigledno inspirisan Art Deco-om.

Zgrada zapravo imitira klasični grčki stub, jer je njena fasada jasno podijeljena na tri dijela – osnovu, osovinu i kapitel, što je naglašeno materijalima na fasadi i ukrasima.

Izgradnja je počela u ljeto 1901. godine, a zgrada je rasla nevjerovatnom brzinom od jednog sprata nedeljno. Svi čelični djelovi su isječeni i pripremljeni van lokacije, i samo spojeni na licu mjesta, što je išlo veoma brzo. Skoro devedeset metara visok neboder završen je za samo godinu dana.

Kada je Fletajron zgrada završena 1902. godine, mnogi su imali primedbe.

”Njujork tajms” je pisao da je  ”monstruozna”, ”Njujork tribjun” je podrugljivo nazvao ”parčetom pite”, a mnogi poznati i anonimni kritičari su je ismijevali, nazivali je ”Burnhamovim ludilom” i bili sigurni da je zbog visine i oblik da se sruši pred prvim snažnim naletom vjetra.

To se do danas nije dogodilo jer je Fletajron  je jedna od prvih čeličnih konstrukcija u Njujorku sa ojačanim okvirom u koji je utrošeno čak 3.500 tona čelika.

U narednim godinama postao je čest motiv umjetničkih fotografija, slika i razglednica i – jedan od najpopularnijih simbola Njujorka. Najpoznatije slike nastale su kroz objektiv fotografa Edvarda Štajhena i Alfreda Stiglica i impresionističkog slikara Čajlda Hasama.

Koristila ga je Fulerova kompanija do 1929. godine, a zatim je prodata – prvi put. ”Flatiron Building“ je 1966. godine proglašena obilježjem grada Njujorka, a 1989. godine američkim nacionalnim istorijskim obilježjem.

Danas je često možemo vidjeti u filmovima i na TV-u – možda ste je primijetili u završnim špicama Letermanove emisije, u Prijateljima, Spajdermenu ili, delimično uništenu, u Godzili.