Manje je koštala izgradnja četiri doma za stare u Crnoj Gori u posljednjih deceniju i po.

Od tih 14 miliona, šest partija je uspjelo da “uštedi” i po više od 100.000 eura.

U januaru 2024. je počeo rad na mijenjanju izbornog zakonodavstva, čiji je jedan od prioriteta Zakon o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja.

U radu skupštinskog odbora koji se time bavi su i predstavnici nevladinog sektora i akademske zajednice.

Jedna od njih, politička analitičarka Nikoleta Đukanović, sumnja da će partije zagovarati bilo koje rješenje koji bi im onemogućilo veći priliv novca.

“Posebno iz državnog budžeta… Mislim da će se tu postići saglasnost partija, koje neće uraditi ništa ‘na svoju štetu'”, kazala je ona za Radio Slobodna Evropa (RSE).

Ističe da su ranije inicijative nevladinih organizacija za mijenjanje zakona u pravcu veće kontrole, i manjeg priliva novca za partije, bile bez rezultata.

DPS-u najveći prihodi

Na parlamentarnim izborima juna 2023. godine 16 partija je osiguralo mjesta u Skupštni Crne Gore.

Među njima, najveće prihode prošle godine imala je Demokratska partija socijalista (DPS) – 4,1 milion, što je milion eura više nego godinu ranije.

Uprkos tome, godinu je završila u minusu oko 290.000 eura.

Partija kojom je decenijama rukovodio Milo Đukanović, iako druga po broju poslanika, ostala je u opoziciji.

Najveći minus od 295.000 eura prošle godine imale su vladajuće Demokrate Alekse Bečića.

Profit Evropa sad 750.000 eura

Najveći profit imao je Pokret Evropa sad lidera Milojka Spajića, koja je, iako su joj to bili prvi izbori, osvojila 24 mandata.

Oni su prošle godine prihodovali 2,1 milion, oko 95 odsto više nego godinu ranije, kada je partija osnovana.

Spajić je četiri i po mjeseca poslije izbora izabran za premijera.

U partijskoj kasi je na kraju prošle godine ostalo 750.000 eura.

Izbori se odrazili na finansijske rezultate

Na partijske finansije – kako na priliv, tako i na odliv – presudno su uticali izbori.

Na troškove kampanje partije su ukupno potrošile malo više od tri miliona eura, podaci su Agencije za sprječavanje korupcije dostavljeni RSE.

To je gotovo ista suma koju su učesnice izbora dobile od države za finansiranje kampanje.

No partije nisu samo dobile novac od poreskih obveznika, već i od članarina i donacija.

Zakon kaže da fizičko lice za finansiranje partije može uplatiti najviše 5.000 eura, a pravno 20.000 eura na godišnjem nivou.

Na osnovu onoga što piše u izvještaju Agencije, donacije su za ove izbore iznosile ukupno oko 48.000 eura.

Nikoleta Đukanović kaže da će Zakon o finansiranju partija i kampanja biti brzo razmatran, jer je to jedno od privremenih mjerila neophodnih za dobijanje IBAR.

IBAR (Interim Benchmark Assessment Report) predstavlja ocjene koliko je država kandidat ispunila od privremenih mjerila u ključnim poglavljima 23 – Pravosuđe i temeljna prava i 24 – Pravda, sloboda i bezbjednost.

“Politička situacija je nametnula takav tempo da taj zakon treba da ima prioritet upravo zbog IBAR-a, što je još jedan dokaz da zakone mijenjamo samo zbog Evropske unije (EU), a ne zato što postoji istinska volja i želja da se država i društvo ozdrave i demokratizuju”, rekla je Đukanović.

Odluka o ispunjavanju privremenih mjerila trebalo bi da bude donijeta u junu.

Velike partije – šačica zaposlenih

Da snaga partija po pitanju broja osvojenih poslaničkih mandata i finansija ne odgovara broju zaposlenih vidi se iz stranačkih izvještaja.

Naime, velike partije – poput PES-a i Nove srpske demokrartije – uglavnom imaju od pet do sedam zaposlenih.

U odnosu na njih, manje i partije nacionalnih manjina nerijetko imaju veći broj zaposlenih.

Tako Socijalistička narodna partija (SNP) ima dva poslanika a 18 zaposlenih, Socijaldemokrate tri poslanika i 16 zaposlenih a Bošnjačka stranka šest poslanika i 20 zaposlenih.

Rekorder po broju zaposlenih bila je DPS, koja ima 17 poslanka a 79 zaposlenih u partiji.

Za Đukanović ovi podaci nisu neočekivani. Ona ističe da je u skladu sa problemom koji Crna Gora ima sa partijskim zapošljavanjem u državnoj administraciji i preduzećima.

“Sve partije koje imaju prilike da rukovode institucijama to isključivo koriste kako bi jačale partijsku infrastrukturu i imali bolje pozicije na narednim izborima”.

Govoreći o radu skupštinkog odbora, Đukanović nije optimistična:

“U Crnoj Gori nažalost ne postoje partije koje su toliko demokratske i evropeizovane da će uraditi nešto na korist građanima, ako to ide njima na štetu”.

Skupštinski odbor ima rok do kraja godine da Skupštini podnese na usvajanje zakone i druge akte koji se tiču izbora.

Radio Slobodna Evropa