ajbolji umovi u nauci biće izvedeni iz akademske opskurnosti u centar pažnje sledeće nedelje kada budu objavljene Nobelove nagrade za fiziku, hemiju, fiziologiju ili medicinu.

Priznanja, koje je ustanovio švedski industrijalac Alfred Nobelpre više od jednog vijeka, slave revolucionarni rad za čije pune rezultate bi mogle da budu potrebne i decenije.

Poznato je da je teško predvidjeti ko će osvojiti najveće nagrade iz oblasti nauke. Uži izbor i predlagači ostaju tajna, a dokumenti koji otkrivaju detalje procesa selekcije zapečaćeni su od javnosti narednih 50 godina.

Međutim, ne nedostaje otkrića vrijednih Nobelove nagrade.

CNN izdvaja pet koja nisu rezultirala pozivom iz Stokholma – barem ne još.

Prvi ljudski genom

Jedan od kandidata za Nobelovu nagradu o kojima se često raspravlja je mapiranje ljudskog genoma, hrabar projekat koji je pokrenut 1990. i završen 2003. godine.

Razbijanje genetskog koda ljudskog života uključivalo je međunarodni konzorcijum od hiljada istraživača iz Sjedinjenih Država, Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske, Njemačke, Japana i Kine.

Ovaj poduhvat je imao dalekosežan uticaj na biologiju, medicinu i mnoge druge oblasti. Ali jedan od razloga zašto projekat možda nije dobio Nobelovu nagradu je veliki broj ljudi koji su uključeni u taj podvig.

Prema pravilima koja je postavio Nobel u svom testamentu iz 1895. godine, nagrade mogu dodijeliti samo tri osobe po nagradi – što je sve veći izazov s obzirom na saradnju mnogih naučnih istraživanja.

Revolucija u liječenju gojaznosti

Razvoj uspješnih ljekova za mršavljenje koji oponašaju hormon koji se zove peptid sličan glukagonu 1 ili GLP-1, uzdrmao je svijet zdravstvene zaštite u poslednjih nekoliko godina.

Jedan od osam ljudi na svijetu živi sa gojaznošću — cifra koja se više nego udvostručila od 1990. — a lijek, koji snižava šećer u krvi i suzbija apetit, ima potencijal da uvede novu eru u liječenju gojaznosti i srodnih stanja kao što su dijabetes tipa 2.

Tri naučnika — Svetlana Mojsov, dr Džoel Habener i Lote Bjere Knudsen — uključeni u razvoj lijeka, poznatog kao semaglutid, osvojili su nagradu za klinička medicinska istraživanja Lasker-DeBejki 2024, koja se često smatra pokazateljem da li će određeni napredak ili naučnik osvojiti Nobelovu nagradu.

Mojsov, biohemičarka i vanredna profesorka istraživanja na Univerzitetu Rokfeler, i Habener, endokrinolog i profesor medicine na Medicinskoj školi na Harvardu, pomogli su da se identifikuje i sintetiše GLP-1.

Knudsen, glavna naučna savjetnica za istraživanje i rani razvoj u Novo Nordisku, odigrala je ključnu ulogu u pretvaranju GLP-1 u efikasan lek koji podstiče gubitak težine i koji milioni ljudi danas uzimaju.

Transformativna AI

Vještačka inteligencija, ili AI, transformiše živote ljudi brzinom bez presedana.

Polje je prepuno, ali dva imena se izdvajaju, kaže Dejvid Pendleberi, šef istraživačke analize na Institutu za naučne informacije Klarivejt. Pendleburi identifikuje pojedince „dostojne Nobela“ analizirajući koliko često kolege naučnici citiraju njihove ključne naučne radove tokom godina.

Dvije ključne figure su Demis Hasabis i Džon Džamper, pronalazači Google DeepMind baze podataka AlphaFold Protein Structure Database — AI programa koji dekodira 3D strukture proteina iz sekvenci aminokiselina koje je koristilo najmanje dva miliona istraživača širom svijeta.

AlphaFold djeluje kao „Google pretraga“ za proteinskim strukturama, pružajući trenutni pristup predviđenim modelima proteina, ubrzavajući napredak u fundamentalnoj biologiji i drugim srodnim oblastima.

Otkako je njihov ključni rad objavljen 2021. godine, citiran je više od 13.000 puta, što je Pendleberi opisao kao „izuzetan broj“.

Od ukupno 61 miliona naučnih radova, samo oko 500 je citirano više od 10.000 puta, rekao je on.

Nobelova nagrada za hemiju može biti u njihovoj budućnosti, rekao je Pendleburi.

„Međutim, neki ljudi su sugerisali da je možda prerano za takvu nagradu, da je rad suviše novijeg datuma i da je ovo potpuno nova oblast, primjena AI u naučna istraživanja“, rekao je on.

Razumijevanje mikrobioma crijeva

Nismo sami u svojim tijelima. Trilioni mikroba – bakterija, virusa i gljivica – žive na i u ljudskom tijelu, zajednički poznati kao ljudski mikrobiom.

Sa napretkom u genetskom sekvenciranju u poslednje dvije decenije, naučnici su bili u mogućnosti da bolje razumiju šta ovi mikrobi rade, kako razgovaraju jedni sa drugima i stupaju u interakciju sa ljudskim ćelijama, posebno u crijevima.

Oblast je davno zakasnila za priznanje Nobelove nagrade, rekao je Pendleberi.

Biolog dr Džefri Gordon, ugledni univerzitetski profesor dr Robert Džej Glaser na Univerzitetu Vašington u Sent Luisu, pionir je u ovoj oblasti.

Gordon je nastojao da razumije mikrobiom ljudskog crijeva i kako on oblikuje ljudsko zdravlje, počevši od laboratorijskih istraživanja na miševima. Predvodio je rad koji je otkrio da mikrobiom crijeva igra ulogu u zdravstvenim efektima pothranjenosti, koja pogađa skoro 200 miliona djece širom svijeta, i razvija intervencije u ishrani koje ciljaju na poboljšanje zdravlja crijeva.

Otkriće veze gena i raka

Tokom 1970-ih, shvatalo se da se rak ponekad javlja u porodicama, ali uobičajeno razmišljanje o raku dojke nije uticalo na bilo kakvu naslednu podložnost.

Sa iskustvom u istraživanju genetskih razlika između ljudi i šimpanzi, Meri-Kler King, sada profesorka medicine i genomskih nauka na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Vašingtonu, zauzela je novi pristup.

Radeći mnogo prije nego što su naučnici imali bilo kakvu mapu ljudskog genoma, King je provela 17 godina otkrivajući i identifikujući ulogu mutacije gena BRCA1 u raku dojke i jajnika.

Ovo otkriće je omogućilo genetsko testiranje koje može da identifikuje žene koje su pod povećanim rizikom od raka dojke, kao i koje korake treba preduzeti da bi se smanjio njihov rizik, kao što su dodatni skrining i preventivne operacije.

U ponedeljak će biti objavljena Nobelova nagrada za fiziologiju ili medicinu, a u utorak za fiziku i u srijedu za hemiju.

Nobelova nagrada za književnost biće proglašena u četvrtak, a Nobelova nagrada za mir u petak.

Izvor:Pobjeda

.