U radu objavljenom 2017. godine detaljno je analizirao istorijski kontekst nastanka kulta Svetog Vladimira, njegovo širenje i uticaj na prostoru cijelog Balkana, naročito Crne Gore i susjedne Albanije – dvije zemlje u kojima se danas nalaze dva najvažnija obilježja-sjećanja na dukljanskog vladara a potom i sveca pogubljenog prije više od hiljadu godina u Prespi.

Ta dva obilježja su mošti Svetog Vladimira, odnosno Svetog Jovana (Vladimira) kako ih nazivaju u Albaniji, gdje se nalaze već više od 600 godina, i drveni krst, naknadno okiven srebrnim pločama, koji se danas čuva među pripadnicima brastva Andrović iz podrumijskog sela Velji Mikulići.

Hodočašće

Upravo je drveni krst nad kojim je, po predanju, nasljednik Samuilov na makedonskom prijestolu Vladislav počinio krivokletstvo i na prevaru pozvao i posjekao kneza Vladimira garantujući mu bezbjednost, ostao okosnica kulta Svetog Vladimira i trojčindanskog hodočašća koje je vjekovima okupljalo pripadnike sve tri konfesije pod Rumijom. Planine koja je odvajala jezerski morski dio nekadašnje Vladimirove srednjovjekovne države koju danas, kao i samog sveca, prisvajaju i daju mu srpski kanonski i nacionalni predznak, iako su moderne nacije na Balkanu stasavale dobrih 850 godina nakon njegove smrti.

Prema tradiciji – čiju autentičnost drastično narušavaju brojni elementi, uključujući i „implementiranje“ bogomolje jedne konfesije na Rumiji – poštovaoci Svetog Vladimira organizovali su kroz vjekove hodočašće na vrh planine.

U tom hodu na čijem čelu je bio pripadnik bratstva Andrović sa Vladimirovim krstom, učesnici su nosili po jedan kamen na vrh Rumije. U tim elementima stručnjaci vide i tragove predhrišćanskog rituala i tradicija, budući da je u dinarsko-jadranskoj zoni bilo sličnih primjera da se na vrhove planina organizuju hodočašća, na mjesta gdje su se inače

nalazili raniji drevni ilirski tumuli. Vremenom se na te ranije tradicije kalemio i hrišćanski ritual, u kojem su, kao u rumijskom slučaju, učestvovali i pripadnici drugih vjerskih zajednica.

Održavala se ta tradicija nezavisno od crkvenih vlaasti, iako je u procesiji učestvovao i pravoslavni sveštenik, jer je nadilazila i prevazilazila uskokonfesionalne granice. Uostalom, za nju je zaslužan sam svetac koji je uživao i uživa poštovanje, zbog čega ga slave i obilježavaju i rimokatolici i pravoslavci, a prema kultu veliki pijetet su imali i imaju i muslimani.

Svjedoči o tome i zapis da su u rumijskom hodočašću učestvovali nekada zajedno predstavnici pravoslavnog i islamskog ogranka bratstva Androvića, što je odražavalo specifičnost podneblja, suživota i tradicije nad kojom je bdjela Rumija.

Platforma

No, tako moćna istorijska figura kao što je Vladimir, uz koju se vjekovima pletu i gotovo mitske, hagiografske priče, podesan je materijal i oružje za vjersku ekspanziju i ofanzivu. Ideju do realizacije, odnosno uzurpacije i prisvajanja kulta, sprovela je SPC u crkveno-vojnoj tajnoj operaciji u julu 2005. godine.

U do danas nerazjašnjenoj akciji, za koju nije potvrđeno da li je zvanično bila odobrena, helikopter Vojske Srbije i Crne Gore u nestajanju, izvršio je desant na Rumiju i spustio metalnu crkvu malih dimenzija, bez prozora i sa fiksnim zvonima pristiglim iz Rusije. Spuštena je i fiksirana za ranije pripremljenu platformu-temelj, takođe transportovan helikopterom, a potom spojena na vrhu i fiksirana podesnim kamenjem. Prema tumačenju tadašnjeg mitropolita Amfilohija, time je ispunjeno proročanstvo i volja božja – na vrh Rumije „doletjela“ je crkva sa neba tamo gdje je bila dok je, prema toj verziji događaja, Turci nijesu srušili 1571. godine.

Prema tome tumačenju, iznošenje kamenja na vrh Rumije je težnja da se odobrovolje nebesa i da se potre grijeh počinjen u nekadašnjoj bogomolji zbog kojeg je ona prethodno i odletjela...

Kontradiktornosti postoje – srušili je Turci, ili je zbog grijeha u njoj pošla nizastranu. Ali iz današnje perspektive manje bitno.

Ali je veoma važno da istorijska dokumenta ne pamte crkvu koju je SPC koristila kao argument ili izgovor za ubrzanje predanja i „obilježavanje teritorije“ koje je započelo donošenjem crkve, nastavljeno izgradnjom manastira u podnožju Rumije posvećenog ruskom svecu Sergeju Radonješkom, a dokrajčeno 2018. godine oziđivanjem rumijske crkvice kamenom koji su na vrh planine iznosile generacije i generacije Dukljana, Zećana, a potom i žitelja Crne Gore, raznih vjera i nacija.

Da bi ujačio temelje nelegalno podignute građevine – kakvom su je jalovo u više navrata proglasile državne vlasti Crne Gore od 2006. naovamo, upozoravajući da će biti uklonjena - pokojni mitropolit Amfilohije je u nekoliko puta kletvom branio zauzeti položaj. Predmet kletve je u početku bio onaj ko sruši limenu crkvu posvećenu i osveštanu u slavu Svete Trojice, a potom je domet prokletstva proširio i na potomke.

Pitanje je da li se zaziralo od kletve, ili zaoštravanja konstantnih političkih tenzija, ali do danas država je u kontinuitetu uzmicala, prepuštajući Rumiju, Svetog Vladimira a time i kult ovog sveca koji je 2014. godine proglašen za nematerijalno dobro – jednoj strani priče – Sprskoj pravoslavnoj crkvi.

Promjene u hodu

Istoričar Šistek u radu „Čija je Rumija“ notirao je da su od početka 90-ih godina naročito posredstvom javnih nastupa i uz odgovarajuću simboliku (zastave i slično) tradicionalni kult Sv. Vladimira počinje dobijati pretežno srpska nacionalna obilježja, što je od početka izazivalo proteste i konflikte.

-Tokom posljednjih godina litija je doživjela cijeli niz promjena, koje su 2014. zabilježili stručnjaci iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Učesnici se više ne drže nekadašnjeg redosljeda tokom procesije, prestižu jedni druge, penju se prečicama a nekada se i takmiče ko će se na vrh popeti prvi. Krst Sv Vladimira se više ne nosi u ruci već u torbi iz koje se izvadi tek na vrhu. Više se ne čeka da relikviju prvo dodirnu sunčevi zraci već se krst odmah unosi u crkvu. Litija na vrh više ne ide istom trasom kao ranije i dobila je neke nove stanice – naveo je on.

Takođe, pojasnio je da se trasa, naročito posljednjih godina, znatno promijenila.

-Godine 2011. litija je krenula od nezavršenog Sabornog hrama Sv. Jovana Vladimira na Topolici u Baru. Hram je izgrađen u pseudovizantijskom stilu i nad njegovom kupolom od 2012. se uzdiže ogroman pozlaćeni krst, kopija relikvijskog krsta Sv. Vladimira. Otud su učesnici litije krenuli prema staroj Crkvi Sv. Nikole u selu Mikulići, gdje je održano praznično bdenije u prisustvu relikvije. U dva sata nakon ponoći hodočasnici su otišli u Manastir Sv. Sergija Radonješkog. Radi se o novom, relativno malom objektu, koji izgleda kao nekakav smanjeni srednjovjekovni ruski hram koji u ovim dinarskim krajevima izgleda dosta egzotično – navodi Šistek u tom tekstu.

Te 2012. godine zabilježeno je da su u litiji sa sve znamenjima i amblemima kluba, kao i srpskim trobojkama učestvovali navijači Crvene zvezde.

Pomjeranje granica

Svih minulih godina, otkad je „oktroisala“ crkvu na vrh Rumije, Mitropolija je nizom proglasa pozivala pripadnike drugih konfesija da u duhu zajedništva učestvuju i doprinesu održavanju kulta. Nijesu naišli na, makar zvaničnu, podršku predstavnika islamske i katoličke zajednice, naročito nakon metoda kojima je SPC prisvojila visinske kote i hiljadugodišnje pamćenje na Vladimira prevela u svoj glasni diskurs –

navodeći da je riječ o prvom srpskom svecu, a bogami i vladaru. Iako je živio u vrijeme prije velike šizme, dakle prije raskola u hrišćanstvu i 200 ljeta prije Svetog Save.

Istim sistemom danas se dukljanski vladar i kralj Mihailo proglašava srpskim kraljem, prije Stefana Prvovečanog, a u kvizovima i obrazovnoj literaturi koristi se krilatica ,,Srbija u vreme dok se zvala Duklja“. Time se tapija na nečije nasljeđe širi na puna dva vijeka u dubinu dukljansko-zetskog perioda i tradicije na čijim temeljima je nastajala i moderna Crna Gora, a ne Srbija.

Reklo bi se, ništa nedostižno što u posljednjih 100 godina kontinuirane uzurpacije nasljeđa i revizije istorije SPC ne može da nadomjesti, uz blagoslov države koja se ne miješa u svoju teritoriju. Crkva je ionako, kako se to nekome skoro omaklo na političkoj sceni, odvojena od religije. 

Izvor Pobjeda