BIJELO POLJE – Staro pravoslavno groblje, koje najvjerovatnije potiče iz perioda između 12. i 17. vijeka, otkriveno je juče prilikom kopanja temelja za parohijski dom sa sjeverne strane crkve Svetog Petra u Bijelom Polju. Pretpostavke da groblje datira baš iz tog perioda potkrepljuju i dva bronzana dugmeta zelene boje pronađena u jednom od grobova, a pretpostavlja se da na tom prostoru ima preko 500 grobnih mjesta. Arheolog Predrag Lutovac, direktor Polimskog muzeja u Beranama, obišao je novootkriveni lokalitet, na kojem se trenutno vrše pripremni radovi za arheološka istraživanja, koja će, kako je predviđeno, početi već u utorak.
Lutovac kaže da je prilikom zemljanih radova otkriven samo dio nekropole, površine sedamdesetak metara kvadratnih, na kojem su vidljivi ostaci 30 grobnih konstrukcija, sa ostacima skeleta.
– Na ovom mjestu postoje dvije vrste grobova – jedni su slobodno ukopani i pokojnici su sahranjeni u običnim rakama, na leđima, sa rukama prekrštenim u predjelu grudi i stomaka, što nesumnjivo govori da se radi o srednjovjekovnoj nekropoli. Drugi dio grobnih konstrukcija rađen je od postavljenih kamenih ploča – pojašnjava Lutovac, dodajući da bi pronađene skelete, uz saglasnost Njegovog preosveštenstva, episkopa budimljansko-nikšićkog Joanikija, trebalo izmjestiti.
Naglašavajući da su ostaci skeleta zakonom zaštićeni i moraju da se sačuvaju i adekvatno tretiraju, direktor Polimskog muzeja pojašnjava i da će pronađene kosti biti pohranjene na jednom mjestu – u starom paraklisu na sjevernoj strani crkve gdje su sahranjivani pokojnici iz prethodnog vremenskog perioda.
– U nekropoli su pronađeni posmrtni ostaci raznih uzrasta i što je karakteristično za srednjovjekovne nekropole - sahranjivanje je vršeno u redovima – od sjeverne fasade crkve sahranjivanje je vršeno plemenski, odnosno jedno pleme i jedna familija, od crkve do oboda zemljišta, na oko 400 metara kvadratnih površine – naglašava Lutovac, dodajući kako se sa sigurnošću može tvrditi da se groblje prostire na cijelom prostoru oko crkve.
– Grobovi se vjerovatno nalaze i ispod kuća u komšiluku, tako da je dobra ideja Crkvene opštine da se ti objekti otkupe i tako se definiše nekropola crkve, koja će biti zakonom zaštićena. Naravno, taj projekat zavisi od finansijskih mogućnosti jer se pretpostavlja da ovdje ima preko 500 grobnih mjesta – kaže Lutovac.
On pretpostavlja da je zadnja sahrana na ovom groblju obavljena prije nego što je crkva pretvorena u džamiju, nakon čega je tu bilo zabranjeno sahranjivanje pravoslavaca. U novootkrivenim grobovima nema puno predmeta jer pravoslavni hrišćanski običaji ne dozvoljavaju grobne priloge, pa se pored skleta mogu naći samo dugmad sa košulja ili nošnje.
Lutovac kaže da je lokalitet obišao na zahtjev Crkvene opštine Bijelo Polje, čiji predstavnici ih uvijek obavještavaju kada izvode radove koji se moraju zaštititi.
– Lokalitet smo obišli na zahtjev Crkvene opštine Bijelo Polje, a s obzirom na to da sada predstoje arheološka istraživanja zahtjev smo uputili nadležnim državnim institucijama. Uradili smo sve pripreme i čekamo dozvolu kako bismo mogli početi sa istraživanjem – naglašava Lutovac, dodajući kako je u razgovoru sa Rankom Damjanovićem, predsjednikom Crkvene opštine Bijelo Polje, obaviješen da će na tom mjestu biti podignut parohijski dom sa pratećim sadržajima.
Potrebna pomoć Opštine i države
– Kada smo krenuli sa raščišćavanjem terena na kome treba da se izgradi objekat Duhovnog centra naišli smo na srednjovjekovnu nekropolu, pa smo shodno propisima pozvali u pomoć arheologe iz Polimskog muzeja iz Berana. Oni čekaju dozvolu od Uprave za zaštitu kulturnih dobara sa Cetinja kako bi počeli sa neophodnim arheološkim istraživanjima. Ono na šta smo naišli prevazišlo je sva naša očekivanja jer smo na malom, početnom lokalitetu od nekih četrdesetak kvadrata našli preko 30 grobnica, koje datiraju iz dvanaestog vijeka. Tačne podatke o starosti nekropole daće stručnjaci kada izvrše neophodna istraživanja – kaže predsjednik bjelopoljske Crkvene opštine Ranko Damjanović i dodaje da je čitav taj lokalitet, mimo prostora koji je pod ingerencijom Crkvene opštine, zapravo jedna velika nekropola. Tu se nalaze privatne kuće kao i jedna trošna opštinska zgrada u kojoj žive četiri porodice.
– Svi ti objekti su praktično sagrađeni na groblju. Stoga smo odlučili da se obratimo lokalnoj i republičkoj vlasti kako bi se i one uključile u rješavanje problema. S obzirom na to da smo dosad sa nadležnima imali korektnu i obostrano korisnu saradnju, nadam da ona neće izostati ni ovog puta – poručuje Damjanović.
Predsjednik Crkvene opštine Bijelo Polje naglašava da je u sklopu obnove crkve Svetih apostola Petra i Pavla planirana izgradnja Duhovnog centra koji bi, pored ostalih sadržaja, trebalo da ima i riznicu ili muzej.
– Ogromno duhovno i kulturno blago koje se sastoji od ikona neprocjenjive vrijednosti, rukopisnih i štampanih knjiga i drugog crkvenog materijala leži razasuto po depoima od Cetinja do Beograda. Cilj nam je da sve to blago smjestimo na jedno mjesto i da ga izložimo na uvid svima koji žele da se upoznaju sa našom bogatom prošloću – naglašava Damjanović.
Crkva u kojoj je pisano Miroslavljevo jevanđelje
Prema riječima protojereja Darka Pejića, crkva Svetog Petra jedna je od najstarijih pravoslavnih svetinja na ovim prostorima. Izgrađena je 1196. godine i u njoj je napisano čuveno Miroslavljevo jevanđelje koje je pod zaštitom UNESKO-a.
– Miroslavljevo jevanđelje je bilo triput skuplje od same crkve, što dovoljno govori o njegovom, ali i značaju ovog hrama. Jevanđelje je najstariji sačuvani ćirilični rukopis na srpskom jeziku, a po svojoj ljepoti i istoriji jedinstveno je u svijetu. Knjiga sadrži 296 minijatura, znakova i inicijala, crtanih perom i bojom i ukrašenih zlatom. Tekst jevanđelja ispisan je crnim perom u dvije kolone, na 181 listu. Miroslavljevo jevanđelje danas se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu. Nedaostaje mu jedan list, kojeg je tokom posjete Hilandaru 1845. godine, oduševljen njegovom ljepotom, isjekao ruski arhimandrit, a kasnije vladika kijevski Porfirije. Ta stranica se danas čuva u Ruskoj nacionalnoj biblioteci u Petrogradu – kaže Pejić.
(Dan)
