Kako je pozorišni kritičar Frančesko Kordeli doživio djelo Šilinga i naših glumaca prenosimo vam integralno. 

Prokletstvo našeg teatra su lijepe i značajne  predstave koje često imaju jedno ili dva izvođenja. Među njima je i predstava o Radnicima iz crne planine(Dokle pogled seže) , tekst Bence Biroa, komad Kraljevskog pozorišta sa Cetinja, najstarijeg državnog pozorišta iz Crne Gore, koja je prikazana na ovogodišnjem Festivalu Kvartieri del arte u Viterbu.

Vjerovatno ovaj komad ne bismo ni vidjeli, ne bi bio izveden ovdje, da nije riječ o režiji Arpada Šilinga, jednog od najvećih (ali i jedinstvenih) evropskih režisera. Imao sam priliku vidjeti njegovu predstavu Leons i Lena, Georga Bihnera, 2002. na Cividalu. Ali Šilinga  je publika pozorišta Piccolo primijetila iako je tada bio mlad, imao je manje od 30 godina, a baš tamo će se vratiti naredne godine. Potom, 2008. u Budimpešti, raspitivao sam se o njemu, rekoše mi da je napustio pozorište iz nekih tajanstvenih razloga, otišao bijaše da luta po Evropi. Sretoh ga potom kada je bio direktor jednog cirkuskog spektakla u Rimu. Bio je to, izgledalo mi je, dio te njegove odluke: možda, ne rezultat nekih mističnih razloga, nego samo pokušaj da napusti tradicionalni teatar.

Ponovo ga nalazimo u Crnoj Gori, daleko od tradicionalnog puta, daleko i od politike njegove zemlje, Mađarske. Predstava Dokle pogled seže nastala je, bez tračka sumnje, na krilima evropskog vjetra: u slučaju Crne Gore, tu je volja, želja da se bude, bude u Evropi. Kao nacija, Crnogorci su imali su nezavisnost kratak period, njihova priča je priča o vladarima. Država koja je obnovila nezavisnost prije deset godina nalazi se naspram Italije u fizičkom smislu, a onda je možemo posmatrati spram Njemačke ili Engleske.

Kada čujete riječi koje izgovaraju glumci u ovoj predstavi, njihove priče, podsjetiće vas na komad „Versoterra“ Maria Perote, koji smo imali priliku pogledati u gradu Leće u septembru: to je bila priča o Albancima koji dolaze u Italiju. Oni govore istim ili sličnim jezikom kao i Crnogorci u drami Bence Biroa, koji bi hteli , a u isto vrijeme i  ne bi htjeli otići iz svoje zemlje.

Zapravo žive jedan težak život, ali imaju taj ponos nezavisnosti. U 18 prikazanih scena vidimo nelagodu u društvu, ali i u porodici: otkaze, svađu muža i žene, pokušaj da se pokrade banka koji se neslavno završava,  potvrđivanje nezavisnosti mlade žene, nečije kćerke koja želi otići iz zemlje, koja odlazi u Englesku, ali nakon Brexita želi da se vrati: „Dobri su im Indijci i Kinezi, nas Balkance ne podnose“.

Snaga ove predstave jeste upravo u ogoljenoj scenografiji, izvedene u Crkvi Sant Ediđio, u obliku - onakvom kakav jeste, prirodnom, čak hrapavom, u glumi. Na   sceni je ta predstava, a kao da nije, ili kao da je rezervisana da bude viđena u intimi nekoliko gledalaca. Glumci su izuzetni, odlični i elokventni, donose tekst sa  tom jedinstvenom snagom koju imaju oni siromašni, ali  koji su odlučni u tome  da budu nešto više, glumci su iskreni kada iskazuju osjećanja i slobodni da daruju likovima poštenje, čistoću.